TÌNH HUỐNG 20: DƯỢC SĨ LIVESTREAM BÁN THUỐC KÊ ĐƠN XUYÊN BIÊN GIỚI

 

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU TÌNH HUỐNG

Tình huống đặt ra liên quan đến một dược sĩ Việt Nam sử dụng nền tảng YouTube để livestream tư vấn và bán thuốc kê đơn cho khách hàng tại Mỹ, Singapore và Thái Lan.

Trong quá trình thực hiện, dược sĩ không có giấy phép hành nghề quốc tế, không được cấp quyền bán thuốc xuyên biên giới, và hoạt động tư vấn – bán thuốc được thực hiện hoàn toàn qua Internet.

 

Một khách hàng tại Singapore sau khi mua và sử dụng thuốc trong livestream đã gặp biến chứng sức khỏe nghiêm trọng. Người này đã tiến hành khởi kiện dược sĩ tại Tòa án Singapore.

Tình huống yêu cầu phân tích pháp lý ở ba cấp độ: (1) pháp luật Việt Nam, (2) pháp luật quốc tế – đặc biệt là Singapore, (3) các vấn đề về đạo đức, nghề nghiệp và khuyến nghị hoàn thiện chính sách ASEAN.

CHƯƠNG 2. KHUNG PHÁP LÝ VIỆT NAM LIÊN QUAN ĐẾN TÌNH HUỐNG

1. Luật Dược 2016:

• Điều 41, 42 quy định về bán thuốc kê đơn: bắt buộc phải có đơn hợp lệ.  

• Điều 68: Cấm bán thuốc kê đơn qua Internet.  

• Điều 77: Chỉ cơ sở đủ điều kiện GPP mới được bán lẻ thuốc.  

=> Dược sĩ không được tự ý bán thuốc kê đơn online.

 

2. Luật Thương mại điện tử (Nghị định 52/2013/NĐ-CP):

• Thuốc là loại hàng hóa kinh doanh có điều kiện đặc biệt → không được bán online trừ khi có cơ chế quản lý riêng.  

=> Hoạt động livestream bán thuốc kê đơn là vi phạm.

 

3. Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023:

• Chỉ cho phép tư vấn từ xa đối với cơ sở được cấp phép và tuân thủ quy trình telehealth.  

=> Dược sĩ livestream tự phát không được coi là tư vấn hợp pháp.

 

4. Trách nhiệm pháp lý tại Việt Nam:

• Xử phạt hành chính theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP.  

• Bị tước chứng chỉ hành nghề.  

• Trách nhiệm dân sự nếu gây hại cho người bệnh.

CHƯƠNG 3. PHÁP LUẬT SINGAPORE LIÊN QUAN TỚI TÌNH HUỐNG

1. Health Products Act – quản lý thuốc:

• Mọi hoạt động cung cấp, tư vấn, bán thuốc đều phải có đăng ký với HSA.

 

2. Telepharmacy Regulations:

• Người tư vấn thuốc phải là pharmacist đã đăng ký trong hệ thống Singapore.  

• Tất cả thuốc kê đơn phải có e-prescription hợp lệ.  

• Ghi chép đầy đủ hồ sơ bệnh nhân, lưu trữ tối thiểu 2 năm.

 

3. Quyền kiện của người tiêu dùng Singapore:

• Consumer Protection (Fair Trading) Act cho phép người dân khởi kiện khi bị lừa dối, tư vấn sai, hoặc hàng hóa gây hại.

• Tòa Singapore có quyền tài phán khi người tiêu dùng sinh sống tại Singapore.

 

4. Dược sĩ VN có thể bị xem là hành nghề trái phép:

• Singapore coi hành nghề y tế xuyên biên giới là có thật nếu dịch vụ tác động đến sức khỏe người dân trong lãnh thổ.  

=> Dược sĩ Việt Nam có thể bị quy trách nhiệm dân sự hoặc hình sự tùy mức độ thiệt hại.

CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH XUNG ĐỘT PHÁP LUẬT QUỐC TẾ

• Dịch vụ xuyên biên giới phát sinh từ Việt Nam nhưng hậu quả xảy ra tại Singapore → tạo ra xung đột pháp luật.  

• Luật Singapore bảo vệ người tiêu dùng mạnh hơn, nên cơ quan xét xử ưu tiên luật nơi người tiêu dùng cư trú.

 

Nguyên tắc áp dụng:

1. Luật nơi xảy ra hậu quả (Singapore).  

2. Luật quốc tịch của người cung cấp dịch vụ (Việt Nam).  

3. Điều ước quốc tế nếu có (giữa Việt Nam – Singapore không có điều ước về telehealth).  

 

=> Tòa Singapore hoàn toàn có căn cứ thụ lý và xử lý vụ kiện.

CHƯƠNG 5. TRÁCH NHIỆM CỦA DƯỢC SĨ TRONG TÌNH HUỐNG

1. Trách nhiệm pháp lý:

• Tại VN: vi phạm Luật Dược, TMĐT, KCB.  

• Tại Singapore: bị kiện dân sự, có nguy cơ bồi thường thiệt hại sức khỏe.

 

2. Trách nhiệm đạo đức:

• Vi phạm nguyên tắc thực hành nghề dược (GPP).  

• Không theo dõi phản ứng, không thăm khám trước khi kê đơn.  

• Không giải thích thông tin thuốc một cách đầy đủ.

 

3. Trách nhiệm nghề nghiệp:

• Làm sai phạm vi hành nghề.  

• Không tuân thủ chuẩn mực tư vấn dược lâm sàng.

CHƯƠNG 6. SO SÁNH PHÁP LUẬT VN – SINGAPORE TRONG TELEPHARMACY

Tiêu chí | Việt Nam | Singapore

--- | --- | ---

Hành lang pháp lý | Chưa hoàn chỉnh | Rất đầy đủ, chi tiết

Bán thuốc kê đơn online | Cấm | Chỉ cho phép khi có e-prescription

Quản lý dược sĩ | Chỉ trong nước | Đăng ký chặt với HSA

Trách nhiệm người bán | Cấp độ trung bình | Cấp độ rất cao

Bảo vệ người tiêu dùng | Trung bình | Mạnh mẽ, ưu tiên tuyệt đối

 

=> Singapore có hệ thống pháp lý tiên tiến hơn nhiều trong telepharmacy.

CHƯƠNG 7. CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ

• Người tiêu dùng có quyền kiện tại tòa nơi họ cư trú (Singapore).  

• Dược sĩ VN có quyền yêu cầu chuyển hồ sơ về VN nhưng không có ưu tiên.  

• Phán quyết Singapore có thể được VN công nhận nếu:

  – Không trái pháp luật VN  

  – Có thỏa thuận về công nhận lẫn nhau  

  – Không vi phạm đạo đức – chủ quyền VN

CHƯƠNG 8. ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN HÀNH LANG PHÁP LÝ ASEAN

1. Xây dựng bộ quy chuẩn telepharmacy chung trong ASEAN.  

2. Chuẩn hóa đăng ký hành nghề trực tuyến trong khu vực.  

3. Tạo hệ thống truy xuất thuốc xuyên biên giới.  

4. Bổ sung nghĩa vụ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp.  

5. Phát triển nền tảng tư vấn an toàn – được nhà nước công nhận.